شکار طلا در سوریه

در مناطق روستایی نیز مردانی با بیل و نقشه‌هایی که ادعا می‌شود محل گنج‌‌‌های زیرزمینی را نشان می‌دهند، وارد زمین‌‌‌های خصوصی شده‌‌‌اند. اگرچه سوری‌‌‌ها دیگر از ترس و فضای سرکوب دوران اسد آزاد شده‌‌‌اند، اما همچنان در فقر گسترده و ویرانی‌‌‌های جنگ زندگی می‌‌‌کنند و اکنون به نوعی تب طلا دچار شده‌‌‌اند.
ابو وائل، ۶۷ ساله و گنج‌یابی که خود را حرفه‌‌‌ای می‌‌‌داند، می‌گوید: «در زمان رژیم اسد، جست‌وجوی گنج در شب‌های مهتابی غیرممکن بود، چراکه خطر دستگیری وجود داشت.» اکنون اوضاع تغییر کرده است. به گفته فروشندگان، تا پیش از این نمی‌شد در سوریه فلزیاب خرید، اما امسال چندین فروشگاه در دمشق افتتاح شده‌‌‌اند که فقط به فروش فلزیاب اختصاص دارند. برخی از این دستگاه‌ها تا ۱۰هزار دلار قیمت دارند و ویترین فروشگاه‌ها با پرچم‌‌‌های سوریه، شمش‌‌‌های طلا و تصاویر مردانی با فلزیاب‌‌‌های مدرن تزئین شده‌‌‌اند. یکی از این فروشندگان می‌گوید تعداد کمی از مردم برای دهه‌ها به صورت پنهانی به دنبال گنج بودند، اما پس از سقوط اسد، این تلاش‌‌‌ها جهش یافت؛ زیرا خرید دستگاه‌های فلزیاب آسان‌‌‌تر شده. به گفته فروشندگان بسیاری از سوری‌‌‌ها باور دارند که گنج‌‌‌هایی مدفون شده وجود دارد چون منطقه آنها، «گهواره تمدن‌های بزرگ است».
برخی مشتری‌‌‌ها معمولا بر اساس روایت‌‌‌های خانوادگی قدیمی، تصور می‌‌‌کنند که اشیای قیمتی در زمینشان دفن شده است. از طرفی خیلی‌‌‌ها هم این کار را به عنوان سرگرمی انجام می‌دهند و حتی دستگاه‌هایی برای کودکان در رنگ‌‌‌های سبز و صورتی عرضه می‌شوند.
فروشنده‌‌‌ای دیگر از فروش ده‌ها فلزیاب در مغازه کوچک خود در دمشق خبر می‌دهد که پوستر بزرگی از دستگاه‌های فلزیاب و ردیاب آب را به نمایش گذاشته است. دستگاه‌هایی از آلمان، چین و آمریکا و حتی مدل‌های سنگین و برد بلند در فروشگاه موجودند. برخی فروشندگان می‌گویند مشتریانی حتی از کشورهای همسایه برای خرید این دستگاه‌ها به سوریه آمده‌‌‌اند. گرایش به جست‌وجوی گنج در روان جمعی مردم سوریه ریشه‌‌‌ای تاریخی دارد. سوری‌‌‌ها نسل به نسل داستان‌هایی از گنجینه‌های مدفون، طلاهای باستانی و آثار گران‌بهای به جا مانده از تمدن‌های گذشته و مسافران جاده ابریشم یا زائران حج نقل کرده‌‌‌اند. عمر العظم، استاد سوری تاریخ خاورمیانه و انسان‌‌‌شناسی در دانشگاه ایالتی شانی در اوهایو که پیش از جنگ در اداره آثار باستانی سوریه کار می‌‌‌کرد، در این باره گفت: «هر کسی در منطقه ما یکی از اقوامش را می‌‌‌شناسد که وقتی در خانه‌‌‌اش حفاری کرده، به کوزه‌‌‌ای پر از طلا رسیده. این بخشی از اسطوره‌های منطقه ماست.»
با این حال، در دوران اسد، به ظاهر برای محافظت از میراث فرهنگی، حفاری غیرقانونی بود. پس از سقوط رژیم اسد و شکل‌‌‌گیری خلأ امنیتی، بسیاری از سوری‌‌‌ها که طبق گزارش سازمان ملل، ۹۰ درصد آنها در فقر زندگی می‌‌‌کنند، به سایت‌‌‌های تاریخی هجوم بردند تا آثار باستانی بیابند یا در حیاط‌‌‌ها و دیوارهای خانه‌هایشان حفاری کنند.
العظم می‌گوید: «جنگ اقتصاد را نابود و معیشت مردم را منهدم کرد؛ بنابراین مردم به دنبال منابع درآمدی دیگر رفتند.» او افزود: «این کار غیرمنطقی هم نیست چون بیشتر سوری‌‌‌ها یا روی یک سایت باستانی زندگی می‌‌‌کنند، یا در همسایگی آن هستند، یا فقط چند قدم با آن فاصله دارند.»
در دمشق شایعه‌‌‌ای فراگیر شده که چند مرد گنجینه‌‌‌ای باستانی کشف کرده‌‌‌اند و یک‌‌‌شبه ثروتمند شده‌‌‌اند؛ کارشناسانی که روزنامه فایننشال‌‌‌تایمز با آنها گفت‌وگو کرده، ضمن رد این داستان، گفته‌‌‌اند اگر هم گنجی کشف شده، احتمالا از موزه‌ها یا خانه‌های مقامات سابق رژیم اسد که خانه‌های خود را با اشیای عتیقه تزئین می‌‌‌کردند، به غارت رفته است. اگرچه هیچ سند قابل اتکایی در این باره وجود ندارد، اما این شایعات مردم را هیجان‌‌‌زده کرده است. یکی از اعضای دفتر رسانه‌‌‌ای دولت سوریه گفت که حفاری‌‌‌ها از نظر فنی هنوز غیرقانونی‌‌‌اند، اما دولت چشم‌‌‌پوشی می‌‌‌کند، چون نمی‌تواند همه را دنبال کند یا به همه‌‌‌جا گشت بفرستد.
العظم گفت: «شکارچیان اغلب اطراف مسیر راه‌‌‌آهن حجاز را که در اوایل قرن بیستم دمشق را به مدینه متصل می‌‌‌کرد، هدف قرار می‌دهند، چون باور دارند آن ناحیه پر از طلاست. برخی معتقدند نیروهای عثمانی که در سال ۱۹۱۷ در بیت‌المقدس از بریتانیا شکست خوردند، صندوق‌های طلا را هنگام عقب‌‌‌نشینی در مسیر دفن کردند. موزه‌های سوریه صدها هزار اثر تاریخی و دست‌‌‌نوشته، از جمله مجسمه‌های یونانی و نقاشی‌‌‌های قرن دوم میلادی در اختیار دارند. گفته می‌شود در سال‌های خونین پس از ۲۰۱۱ حدود ۳۰۰ هزار قطعه در مکان‌‌‌های مخفی نگهداری شده‌‌‌اند؛ در سال ۲۰۱۸، برخی از آنها در موزه ملی به نمایش درآمدند.
مشخص نیست که چه تعداد از این آثار در طول جنگ به سرقت رفته یا نابود شده‌‌‌اند.
کارشناسان و رسانه‌های محلی می‌گویند تاج‌‌‌های طلا، صلیب‌‌‌ها و سکه‌های دزدیده‌‌‌شده از طریق ترکیه به خانه‌های ثروتمندان جهان راه یافته‌‌‌اند. به گفته فعالان بازار سیاه، فروش‌های بین‌المللی غیرقانونی چنین اشیایی، به صورت آنلاین انجام نمی‌شود، اما افراد فرصت‌‌‌طلب اکنون از فرصت استفاده می‌‌‌کنند و یافته‌های خود را برای فروش عرضه می‌‌‌کنند. العظم می‌گوید: «بیشتر سکه‌های طلای منتسب به دوران عثمانی یا روم که در فضای مجازی یا دست‌‌‌به دست فروخته می‌شوند، تقلبی‌‌‌اند.» او این حجم از اشیای جعلی را نتیجه تخیلات بیش‌‌‌فعال مردم می‌‌‌داند.
به گزارش دنیای اقتصاد، برخی اشیای دیگر احتمالا کالای دزدی هستند. ابو وائل از خطرهای جست‌وجوی واقعی طلا در میادین می‌گوید؛ از جمله حمله محلی‌‌‌ها که متوجه حفاری شده و برای تصاحب طلا، به شکارچیان حمله کردند. در گوشی او ویدئوهایی از کشفیات سایر افراد وجود دارد که برای یافتن خریدار ارسال کرده‌‌‌اند. یکی از ویدئوها باز شدن یک طومار عبری شکننده با حروف طلایی را نشان می‌دهد که یادآور داستان‌هایی از گنج‌‌‌های دفن‌‌‌شده در گورستان‌‌‌های یهودی است. او در کافه‌‌‌ای شلوغ در دمشق، با صدای آرام می‌گوید: پس از ۴۰ سال گنج‌‌‌یابی می‌دانم که یافتن ثروت آسان نیست. او فروشندگان فلزیاب را متهم می‌‌‌کند که مردم فقیر را فریب می‌دهند تا اندک پس‌‌‌انداز خود را صرف رویایی کنند که به حقیقت نمی‌‌‌پیوندد. به گفته ابو وائل، رمال‌‌‌ها و فالگیرهایی نیز هستند که بابت خواندن کتیبه‌ها و طومارهای باستانی پول می‌گیرند.